PENGAJIAN MALAYSIA

JENIS-JENIS KEBUDAYAAN DI MALAYSIA

2.1 DEFINISI

Pada umumnya, istilah ‘kebudayaan’ sukar diberi takrif yang tepat kerana kebudayaan itu sendiri merupakan satu bidang yang sangat luas. Malahan boleh dikatakan hampir setiap pengkaji cuba memberi definisi kebudayaan mengikut tafsiran masing-masing. Perkataan ‘budaya’ berasal daripada bahasa Sanskrit, buddhayah iaitu kata jamak yang berasal daripada perkataan buddhi yang membawa maksud budi dan akal.

Perkataan culture dalam bahasa Inggeris diambil daripada bahasa Latin, colore yang bererti mengolah dan mengerjakan. Berpandukan dua definisi ini mungkin dirasakan belum memadai untuk memberi gambaran yang jelas tentang maksud ‘kebudayaan’. Dalam pengertian umum,’kebudayaan’ merupakan seluruh cara hidup masyarakat atau seluruh aspek pemikiran dan tingkah laku manusia yang diwarisi daripada satu generasi ke satu generasi yang lain melalui proses pembelajaran. Mengikut takrif kamus dewan pula, ‘kebudayaan’ membawa maksud cara hidup sebuah masyarakat, tamadun, peradaban dan kemajuan

2.2 CIRI-CIRI BUDAYA

Antara ciri-ciri kebudayaan masyarakat Malaysia adalah seperti:

i. Merupakan perkongsian suatu masyarakat

ii. Diperolehi melalui proses pembelajaran

iii. Tidak dapat berpisah dengan bahasa

iv. Kewujudan nilai-nilai tertentu

v. Mengikut keadaan bentuk muka bumi

vi. Diwarisi secara turun temurun

2.3 JENIS-JENIS KEBUDAYAAN

2.3.1 KAUM MELAYU

Klasifikasi

Jenis-jenis

Huraian

Perayaan-perayaan keagamaan

Aidilfitri

Hari Raya Aidilfitri setahun sekali yang diraikan dalam bulan syawal mengikut kalendar Islam. Pada hari ini diraikan sebagai hari kemenangan dan hari kegembiraan setelah semua umat islam berpuasa selama sebulan pada bulan Ramadan mengikut kalendar Islam, iaitu bulan sebelum bulan Syawal.

Aidiladha

Hari Raya Aidiladha juga dikenali sebagai Hari Raya Korban. Pada hari ini, masyarakat Melayu akan berkorban binatang ternakan mereka sebagai mengenang kesanggupan Nabi Ismail mengorbankan diri demi ketaatan kepada Allah (SWT).

Nuzul Quran

Hari Nuzul Quran merupakan hari ke-17 dalam bulan Ramadhan sempena hari penurunan al-Quran.

Perayaan-perayaan keagamaan

Maulud Nabi

Maulud Nabi merupakan sambutan hari keputeraan Nabi Muhammad ( saw).

Awal Muharam

Hari pertama dalam tahun Islam ( Tahun Hijrah) iaitu hari pertama dalam bulan Muharam.

Kesenian

Wayang kulit

Wayang Kulit merupakan persembahan bayangan patung yang menggunakan bahasa Melayu-Siam Selatan. Seni hiburan ini popular di Pantai Timur serta mengandingi unsur dan pengaruh daripada Hindu dan Islam

Mak Yong

Sejenis dramatari berunsurkan Negara Thai seperti gerakan tangan, jari dan posisi kaki. Demikian juga alatan muziknya seperti geduk dan gedombak. Tarian ini menggambarkan kehalusan dan keindahan istana.

Kuda Kepang

Sejenis tarian yang mendapat pengaruh Hindu dan Islam. Dramatari ini tanpa dialog yang mengisahkan satu cerita atau keadaan emosi umum dengan muzik.

Menora

Sejenis dramatari yang mengisahkan Jataka,Buddha bercirikan Negara Thai telah diserap ke dalam kebudayaan Melayu. Persembahannya menunjukkan percantuman unsur Negara Thai dengan Melayu.

Joget Gamelan

Popular di Terengganu dan Pahang. Ia berasal dari Indonesia. Tarian ini di bawa oleh orang Bugis dari Kepulauan Riau. Ia menceritakan cerita Panji seperti Raden Galuh Cendera Kirana dan Raden Ini Kertapati

Perkahwinan

Merisik

Proses bertanya oleh keluarga lelaki terhadap keluarga perempuan sekaligus berjanji.

Bertunang

Persetujuan dan perjanjian antara dua pihak untuk melangsungkan akad nikah.

Pelamin dan bersanding

Pelamin ialah tempat pengantin duduk berdampingan ( bersanding) dan bentuknya bertingkat. Pelamin melambangkan singgah sana raja dan pengantin akan bersanding seumpama raja yang bersemayam di singgah sana kerana pada hari perkahwinan, pengantin dianggap raja sehari.

Pakaian

Sarung

Sarung boleh dipakai oleh wanita atau lelaki dalam bentuk kain lepas yang diikat di pinggang. Mempunyai tiga sifat iaitu kepala kain, badan kain, dan tepi kain. Bagi wanita sarung dipakai bersama baju kurung dan bagi lelaki sarung boleh dipakai bersama baju Melayu sahaja ataupun bersama seluar dengan dijadikan kain samping.

Pakaian Cik Siti Wan Kembang

Pakaian diraja yang masyhur di Kelantan. Terdiri daripada tiga helai kain iaitu sehelai kain sarung songket diikat seribu di pinggang, kain selendang dibelit di dada seperti berkemban dan bahu terdedah ditutup dengan kain limar panjang yang ditenun. Bersamanya dipakai pending, tali pinggang dan kalung emas bertatah permata.

Pakaian Puteri Perak

Pakaian diraja Perak berciri seluar Acheh. Baju berleher cekak musang dan seluar Acheh daripada songket.Samping dipakai bersama pending emas dan selendang songket dilampai di bahu.

Baju Kurung Teluk Belanga

Berasal dari Johor dan kini dipakai di seluruh Negara oleh perempuan dan lelaki. Lelaki bajunya lebih pendek dan diletakkan tiga kocek.

Baju Kebaya Labuh

Dipakai oleh wanita Melayu di seluruh negara. Sesetengah wanita Cina peranakan turut memakainya. Bajunya dibuat labuh hingga ke lutut, berbelah di hadapan dan dipakai bersama tiga kerongsang.

Baju Riau Pahang

Asalnya pakaian diraja Pahang dan Johor. Ia merupakan gabungan antara baju kurung cekak musang dan baju kebaya labuh. Berbelah di hadapan dan diperbuat daripada songket.

2.3.2 KAUM CINA

a. Kalendar Orang Cina

Perhitungan hari orang Cina ini bermula dari hari pertama anak bulan dan berakhir selama 29 atau 30 hari. Setiap tahun mengandungi 12 bulan dan setiap tahun dikenali dengan nama binatang-binatang tertentu. Apabila cukup 12 tahun, nama yang pertama akan diulang. Nama-nama tersebut ialah tikus, lembu jantan, harimau, arnab, naga, ular, kuda, kambing, monyet, ayam, anjing dan babi.

b. Keinginan Mendapat Anak Lelaki Pertama

Keinginan mendapat anak lelaki sememangnya kuat di kalangan masyarakat Cina kerana anak lelaki akan mengekalkan nama keluarga dan orang yang mengendalikan upacara roh kepada ibu bapa yang meninggal dunia

c. Pelajaran

Masyarakat Cina sejak dari beribu-ribu tahun dahulu amat mementingkan pelajaran. Di Tanah Melayu dalam abad ke-19 dan ke-20, anak-anak Cina merupakan yang paling ramai bersekolah berbanding dengan anak-anak Melayu dan India. Masyarakat Cina beranggapan, bagaimana miskinpun seseorang itu bahawa mereka patut diberi peluang yang sama untuk diberi pelajaran. Pelajaran diharap dapat memajukan seluruh keluarga dan membantu sanak saudara kelak.

d. Upacara Pengebumian

Masyarakat Cina sering mengadakan perarakan apabila berlaku sebarang kematian. Perarakan ini akan diiringi bunyian muzik dan biasanya menelan kos yang besar. Oleh itu, seseorang yang menyambut hari lahir yang ke- 60 menandakan orang itu sudah layak untuk memasuki ‘persatuan keranda’ dan ia perlu membayar yuran bulanan supaya apabila ia mati kelak ia mempunyai keranda yang baik.

Selain itu, dari segi perayaan masyarakat Cina juga mempunyai beberapa perayaan yang disambut dalam satu tahun. Antara perayaan tersebut ialah:

Perayaan

Huraian

Tahun Baru Cina

(Chinese New Year)

Perayaan ini lebih mengutamakan perjumpaan keluarga yang diadakan menjelang hari tersebut. Masyarakat Cina memastikan sebelum perayaan ini menjelang, hutang hutang dibayar dan semua akaun ditutup. Persediaan bagi perayaan ini dibuat sejak hari ke- 24 bulan ke-12 lagi.

Chap Goh Mei

Perayaan ini diraikan pada hari ke-15 selepas tahun baru yang juga merupakan hari terakhir sambutan Tahun Baru cina.

Perayaan Ching Ming

Perayaan ini diraikan pada hari terakhir bulan kedua dalam tahun lunar. Pada hari ini, kaum keluarga melawat kubur nenek moyang untuk dibersihkan dan bersembahyang.

Perayaan Hantu Lapar

Perayaan ini diraikan pada hari ke-15 dalam bulan ketujuh. Perayaan ini lebih popular di Pulau Pinang. Hari ini diraikan sempena ingatan terhadap seseorang bernama Mu Lien yang juga dikenali sebagai Ti Tsang Wang yang menyelamatkan ibunya daripada syaitan-syaitan yang kelaparan.

Perayaan Kuih Bulan

Perayaan ini diraikan pada hari ke-15 dalam bulan kelima. Ia diraikan sempena mengingati kejayaan kumpulan pemberontak yang menentang pemerintahan kerajaan Mongol pada abad ke-14 di Negara China. Kuih Bulan dijadikan alat untuk menyampaikan mesej dalam intinya. Tanglung yang turut menjadi sebahagian daripada perayaan ini sebenarnya mengambil daripada kegunaannya pada waktu itu yang dijadikan sebagai medium isyarat dari puncak bukit ke puncak bukit yang lain.

2.3.3 KAUM INDIA

Perayaan

Huraian

Deepavali

Perayaan ini juga dipanggil perayaan lampu. Diraikan dalam bulan ’Kartikal’ dalam agama Hindu yang biasanya jatuh pada bulan Oktober atau November. Masyarakat India meraikan hari ini sebagai simbol keterangan yang boleh menghalau kuasa jahat (kegelapan). Disebelah pagi pada hari perayaan ini, mereka akan bangun dan mandi dengan minyak wangian, mengenakan pakaian baru dan bersembahyang ataupun ke kuil.

Thaipusam

Thaipusam ialah perayaan yang mula dirayakan di Tamil Nadu (India selatan). Namanya diambil daripada bahasa tamil sendiri iaitu Thai (selalunya merujuk pada bulan Januari atau Febuari) dan Pusam (perayaan). Perayaan ini sering diraikan secara besar-besaran di tiga buah kuil utama Balathandayuthabani di Pulau Pinang dan kuil Sri Subramaniar di Batu Caves, Selangor dan Kuil Sri Subramaniam di Ipoh. Masyarakat Hindu biasanya membayar nazar pada perayaan ini.

Thai Ponggal

Perayaan ini merupakan perayaan penuai atau petani. Ia dirayakan pada awal bulan ‘Thai’,. Perayaan ini kurang disambut di bandar,tetapi masih diraikan oleh masyarakat India yang tinggal di ladang-ladang atau estet-estet.

2.4 IMPAK KE ATAS PEMBINAAN NEGARA BANGSA

Antara kesan-kesan yang diperolehi dari kepelbagaian budaya ialah;

a. Wujud kepelbagaian masyarakat yang unik – Masyarakat di Malaysia terdiri daripada pelbagai kaum seperti orang Melayu dan kaum bumiputera yang lain, Cina, dan juga India

b. Keterbukaan atau toleransi antara kaum – Kepelbagaian kaum ini menjadikan masyarakat yang wujud di Malaysia lebih unik dan menarik kerana di dalamya terdapat pelbagai budaya, bahasa, agama, muzik, tarian dan kesenian, pakaian dan makanan yang ada antaranya boleh dikongsi bersama.

c. Wujud beberapa aspek persamaan budaya – Walaupun setiap kaum di Malaysia mempunyai kebudayaan berbeza namun wujud beberapa aspek persamaan yang boleh ditemui di kalangan semua kaum seperti kekeluargaan, adat resam, objek-objek kebendaan dan nilai-nilai keagamaan. Misalnya setiap kaum di Malaysia menghormati adat resam yang diwarisi secara turun temurun. Biar kaya atau miskin, masing-masing berusaha untuk mematuhi adapt resam turun temurun ini. Pepatah Melayu yang menyebut ‘biar mati anak, jangan mati adat‘ sebenarnya mempunyai makna yang sama bagi semua kaum di Malaysia.

Contohnya, semua kaum mempunyai adat resam yang menekankan pentingnya menghormati orang tua, terutama ibu bapa atas jasa dan pengorbanan mereka. Dalam sebarang upacara dan adat istiadat orang tua sentiasa memainkan peranan penting dan mereka todak boleh diketepikan. Bagi semua kaum di Malaysia ikatan kekeluargaan di kalangan anggota keluarga sangat diutamakan.

d. Wujud persefahaman antara kaum – Walaupun kepelbagaian kaum ini adakalanya menimbulkan sedikit masalah kerana kurangnya perasaan saling memahami antara satu kaum dengan kaum lain tetapi perkara ini bukanlah sesuatu yang sukar jika setiap kaum bersedia untuk mempelajari dan mengetahui dengan lebih mendalam tentang kaum-kaum lain. Cara ini juga boleh membantu kita untuk memahami dengan lebih baik tentang masyarakat yang kita bersama-sama menganggotainya.